Augustinus – De grammatica
-
- [De terminatione et declinatione nominum omnis generis]. Item de genere omni. Exit genus omnein ax, in ex, in ix, in ox, in ux, in ans, in ens, in ons, in ar, in ers, in ors, in us, in es, in am. In ax, ut hic et haec et hoc pertinax, huius pertinacis, huic pertinaci, hunc et hanc pertinacem, et hoc pertinax, o pertinax, ab hoc et ab hac et ab hoc pertinaci, hi et hae pertinaces, et haec pertinacia, horum et harum et horum pertinacium, his pertinacibus, hos et has pertinaces, et haec pertinacia, o pertinaces, et o pertinacia, ab his pertinacibus. Ad hanc formam declinabuntur, efficax, tenax, pervicax, dicax, sequax, rapax, mordax, capax, furax, emax, fallax, mendax, nugax, vivax. Haec omnia ablativum singularem in i litteram mittunt. Exit item omne genus in ex, secundum ordinem regularum supra ordinatarum, ut simplex, hic et haec et hoc simplex, huius simplicis, huic simplici, hunc et hanc simplicem, et hoc simplex, o simplex, ab hoc et ab hac et ab hoc simplici, hi et hae simplices, et haec simplicia, horum et harum et horum simplicium, his simplicibus, hos et has simplices, et haec simplicia, o simplices, et o simplicia, ab his simplicibus. Ad hanc formam declinantur duplex,triplex, quadruplex, quinquiplex, sexuplex, septuplex, exclusum est, quia septimplex latinum est, quod declinatur ut superius. Ex regula ix felix, quod declinatur hic et haec et hoc felix, huius felicis, huic felici, hunc et hanc felicem, et hoc felix, o felix, ab hoc et ab hac et ab hoc felici (ex sono generis neutri; a propriis nominibus in e exit ab hoc Felice, et est generis masculini), hi et hae felices, et haec felicia, horum et harum et horum felicium, his felicibus, hos et has felices, et haec felicia, o felices et o felicia, ab his felicibus. Ad hanc regulam declinatur pernix, quod significat velocem. Ex regula ox, ut ferox, declinatur sic, hic et haec et hoc ferox, huius ferocis, huic feroci, hunc et hanc ferocem, et hoc ferox, o ferox, ab hoc et ab hac et ab hoc feroce (ex sono generis masculini et feminini), hi et hae feroces, et haec ferocia, horum et harum et horum ferocium, his ferocibus, hos et has feroces, et haec ferocia, o feroces, et o ferocia, ab his ferocibus. Ad hanc formam declinabitur atrox, velox. Ex regula ux, unum nomen est trux, hic et haec et hoc trux, huius trucis, huic truci, hunc et hanc trucem, et hoc trux, o trux, ab hoc et ab hac et ab hoc truci (a sono generis neutri), hi et hae truces,et haec trucia, horum et harum et horum trucium (a sono generis neutri), his trucibus, hos et has truces, et haec trucia, o truces et o trucia, ab his trucibus. Ex regula ans, ut praestans hic et haec et hoc praestans, huius praestantis, huic praestanti, hunc et hanc praestantem, et hoc praestans, o praestans, ab hoc et ab hac et ab hoc praestanti (ex sono generis neutri), hi et hae praestantes, et haec praestantia, horum et harum et horum praestantium (a sono generis neutri), his praestantibus, hos et has praestantes, et haec praestantia, o praestantes, et o praestantia, ab his praestantibus. Ad hanc formam declinantur amans, clamans, cantans, luctans, constans,prostans, regnans, pugnans, mirans, minans, miserans, aestuans, versans, et alia. Ex regula ens, ut amens: hic et haec et hoc amens, huius amentis, huic amenti, hunc et hanc amentem, et hoc amens, o amens, ab hoc et ab hac et ab hoc amenti (a sono generis neutri similiter), hi et hae amentes, et haec amentia, horum et harum et horum amentium (a sono generis neutri), his amentibus, hos et has amentes, et haec amentia, o amentes et o amentia, ab his amentibus. Ad hanc formam declinantur demens,potens, impotens, praepotens, prudens, imprudens, pudens, impudens, frequens, infrequens, sedens, haerens, moriens, merens, tenens, egens, ferens, cedens, saeviens,serviens, sapiens, insipiens, decipiens, et talia. Ex regula ons, ut sons, hic et haec sons, huius sontis, huic sonti, hunc et hanc sontem, et hoc sons, o sons, ab hoc et ab hac et ab hoc sonti (a sono generis neutri), hi et hae sontes, et haec sontia, horum et harum et horum sontium (a sono generis neutri), his sontibus, hos et has sontes, et haec sontia o sontes et o sontia, ab his sontibus. Ad hanc regulam declinatur insons [id est innocens]. Haec duo tantum sunt generis omnis. Ex regula ar, ut par: hic et haec et hoc par, huius paris, huic pari, hunc et hanc parem, et hoc par, o par, ab hoc et ab hac et ab hoc pari (a sono generis neutri), hi et hae pares, et haec paria, horum et harum et horum parium, his paribus, hos et has pares, et haec paria, o pares et o paria, ab his paribus. Ad hanc formam declinantur impar et suppar, quae sola tria sunt generis omnis. Ex regula ers, ut iners: hic et haec et hoc iners, huius inertis, huic inerti, hunc et hanc inertem, et hoc iners, o iners, ab hoc et ab hac et ab hoc inerti, hi et hae inertes, et haec inertia, horum et harum et horum inertium, his inertibus, hos et has inertes, et haec inertia, o inertes et o inertia, ab his inertibus. Ex regula ors, ut vecors: hic et haec et hoc vecors, huius vecordis, huic vecordi, hunc et hanc vecordem, et hoc vecors, o vecors, ab hoc et ab hac et ab hoc vecordi (a genere neutro), hi et hae vecordes, et haec vecordia, horum et harum et horum vecordium, his vecordibus, hos et has vecordes, et haec vecordia, o vecordes et o vecordia, ab his vecordibus. Ad hanc regulam declinantur excors, concors, discors, consors, dissors. Sed haec duo, id est, consors, et dissors, in genitivo singulari tis syllabam habent, ut consortis,dissortis. Dissors autem dicitur dissimilis sortis. Ex regula us, ut vetus, declinatur sic: hic et haec et hoc vetus, huius veteris, huic veteri, hunc et hanc veterem, et hoc vetus, o vetus, ab hoc et ab hac et ab hoc veteri (a sono generis neutri), hi et hae veteres, et haec vetera, horum et harum et horum veterum, his veteribus, hos et has veteres, et haec vetera, o veteres et o vetera, ab his veteribus. Hoc solum nomen est generis omnis. Ex regula es, ut teres [quod est rotundum]: declinatur, hic et haec et hoc teres [teres dictum a terendo]. Ex regula am, nequam: aptoton est: uno enim sono declinatur per omnes casus per omnia genera.