(… Testi Latini – felicemassaro.it)
_________
IV
I
Intermissa, Venus, diu
rursus bella moves? Parce precor, precor.
Non sum qualis eram bonae
sub regno Cinarae. Desine, dulcium
mater saeva Cupidinum, 5
circa lustra decem flectere mollibus
iam durum imperiis: abi,
quo blandae iuvenum te revocant preces.
Tempestiuius in domum
Pauli purpureis ales oloribus 10
comissabere Maximi,
si torrere iecur quaeris idoneum;
namque et nobilis et decens
et pro sollicitis non tacitus reis
et centum puer artium 15
late signa feret militiae tuae,
et, quandoque potentior
largi muneribus riserit aemuli,
Albanos prope te lacus
ponet marmoream sub trabe citrea. 20
Illic plurima naribus
duces tura, lyraque et Berecyntia
delectabere tibia
mixtis carminibus non sine fistula;
illic bis pueri die
numen cum teneris virginibus tuum 25
laudantes pede candido
in morem Salium ter quatient humum.
Me nec femina nec puer
iam nec spes animi credula mutui 30
nec certare iuvat mero
nec vincire novis tempora floribus.
Sed cur heu, Ligurine, cur
manat rara meas lacrima per genas?
Cur facunda parvm decoro 35
inter verba cadit lingua silentio?
Nocturnis ego somniis
iam captum teneo, iam volucrem sequor
te per gramina Martii
campi, te per aquas, dure, volubilis. 40
II
Pindarum quisquis studet aemulari,
Iulle, ceratis ope Daedalea
nititur pinnis, vitreo daturus
nomina ponto.
Monte decurrens velut amnis, imbres 5
quem super notas aluere ripas,
fervet inmensusque ruit profundo
Pindarus ore,
laurea donandus Apollinari,
seu per audacis nova dithyrambos 10
verba devoluit numerisque fertur
lege solutis,
seu deos regesque canit, deorum
sanguinem, per quos cecidere iusta
morte Centauri, cecidit tremendae 15
flamma Chimaerae,
sive quos Elea domum reducit
palma caelestis pugilemve equomve
dicit et centum potiore signis
munere donat, 20
flebili sponsae iuvenemue raptum
plorat et viris animumque moresque
aureos educit in astra nigroque
invidet Orco.
Multa Dircaeum levat aura cycnum, 25
tendit, Antoni, quotiens in altos
nubium tractus; ego apis Matinae
more modoque
grata carpentis thyma per laborem
plurimum circa nemus uvidique 30
Tiburis ripas operosa parvus
carmina fingo.
Concines maiore poeta plectro
Caesarem, quandoque trahet ferocis
per sacrum clivum merita decorus 35
fronde Sygambros;
quo nihil maius meliusve terris
fata donavere bonique divi
nec dabunt, quamvis redeant in aurum
tempora priscum. 40
Concines laetosque dies et urbis
publicum ludum super impetrato
fortis Augusti reditu forumque
litibus orbum.
Tum meae, si quid loquar audiendum, 45
vocis accedet bona pars, et: ‘O sol
pulcher, o laudande!’ canam recepto
Caesare felix;
teque, dum procedis, io Triumphe!
non semel dicemus, io Triumphe! 50
civitas omnis, dabimusque divis
tura benignis.
Te decem tauri totidemque vaccae,
me tener soluet vitulus, relicta
matre qui largis iuvenescit herbis 55
in mea vota,
fronte curuatos imitatus ignis
tertius lunae referentis ortum,
qua notam duxit niveus videri,
cetera fuluus. 60
III
Quem tu, Melpomene, semel
nascentem placido lumine videris,
illum non labor Isthmius
clarabit pugilem, non equus impiger
curru ducet Achaico 5
victorem, neque res bellica Deliis
ornatum foliis ducem,
quod regum tumidas contuderit minas,
ostendet Capitolio;
sed quae Tibur aquae fertile praefluunt 10
et spissae nemorum comae
fingent Aeolio carmine nobilem.
Romae principis urbium
dignatur suboles inter amabilis
vatum ponere me choros, 15
et iam dente minus mordeor invido.
O testudinis aureae
dulcem quae strepitum, Pieri, temperas,
o mutis quoque piscibus
donatura cycni, si libeat, sonum, 20
totum muneris hoc tui est,
quod monstror digito praetereuntium
Romanae fidicen lyrae;
quod spiro et placeo, si placeo, tuum est.
IV
Qualem ministrum fulminis alitem,
cui rex deorum regnum in avis vagas
permisit expertus fidelem
Iuppiter in Ganymede flavo,
olim iuventas et patrius vigor 5
nido laborum protulit inscium
vernique iam nimbis remotis
insolitos docuere nisus
venti paventem, mox in ovilia
demisit hostem vividus impetus, 10
nunc in reluctantis dracones
egit amor dapis atque pugnae;
qualemue laetis caprea pascuis
intenta fulvae matris ab ubere
iam lacte depulsum leonem15
dente novo peritura vidit:
videre Raeti bella sub Alpibus
Drusum gerentem; Vindelici – quibus
mos unde deductus per omne
tempus Amazonia securi 20
dextras obarmet, quaerere distuli,
nec scire fas est omnia – sed diu
lateque victrices catervae
consiliis iuvenis revictae
sensere, quid mens rite, quid indoles 25
nutrita faustis sub penetralibus
posset, quid Augusti paternus
in pueros animus Nerones.
Fortes creantur fortibus et bonis;
est in iuvencis, est in equis patrum 30
virtus neque inbellem feroces
progenerant aquilae columbam;
doctrina sed vim promovet insitam
rectique cultus pectora roborant;
utcumque defecere mores, 35
indecorant bene nata culpae.
Quid debeas, o Roma, Neronibus,
testis Metaurum flumen et Hasdrubal
devictus et pulcher fugatis
ille dies Latio tenebris, 40
qui primus alma risit adorea,
dirus per urbes Afer ut Italas
ceu flamma per taedas vel Eurus
per Siculas equitavit undas.
Post hoc secundis usque laboribus 45
Romana pubes crevit et impio
vastata Poenorum tumultu
fana deos habuere rectos;
dixitque tandem perfidus Hannibal:
‘Cerui, luporum praeda rapacium, 50
sectamur ultro, quos opimus
fallere et effugere est triumphus.
Gens, quae cremato fortis ab Ilio
iactata Tuscis aequoribus sacra
natosque maturosque patres 55
pertulit Ausonias ad urbes,
duris ut ilex tonsa bipennibus
nigrae feraci frondis in Algido,
per damna, per caedes ab ipso
ducit opes animumque ferro. 60
Non hydra secto corpore firmior
vinci dolentem crevit in Herculem,
monstrumue submisere Colchi
maius Echioniaeve Thebae.
Merses profundo, pulchrior evenit; 65
luctere, multa proruet integrum
cum laude victorem geretque
proelia coniugibus loquenda.
Carthagini iam non ego nuntios
mittam superbos; occidit, occidit 70
spes omnis et fortuna nostri
nominis Hasdrubale interempto.
Nil Claudiae non perficient manus,
quas et benigno numine Iuppiter
defendit et curae sagaces 75
expediunt per acuta belli’.
V
Divis orte bonis, optume Romulae
custos gentis, abes iam nimium diu;
maturum reditum pollicitus patrum
sancto consilio redi.
Lucem redde tuae, dux bone, patriae; 5
instar veris enim voltus ubi tuus
adfulsit populo, gratior it dies
et soles melius nitent.
Ut mater iuvenem, quem Notus invido
flatu Carpathii trans maris aequora 10
cunctantem spatio longius annuo
dulci distinet a domo,
votis ominibusque et precibus vocat,
curvo nec faciem litore dimovet,
sic desideriis icta fedelibus 15
quaerit patria Caesarem.
Tutus bos etenim rura perambulat,
nutrit rura Ceres almaque Faustitas,
pacatum volitant per mare navitae,
culpari metuit fides, 20
nullis polluitur casta domus stupris,
mos et lex maculosum edomuit nefas,
laudantur simili prole puerperae,
culpam poena premit comes.
Quis Parthum paveat, quis gelidum Scythen, 25
quis Germania quos horrida parturit
fetus incolumi Caesare? Quis ferae
bellum curet Hiberiae?
Condit quisque diem collibus in suis
et vitem viduas ducit ad arbores; 30
hinc ad vina redit laetus et alteris
te mensis adhibet deum;
te multa prece, te prosequitur mero
defuso pateris et Laribus tuum
miscet numen, uti Graecia Castoris 35
et magni memor Herculis.
‘Longas o utinam, dux bone, ferias
praestes Hesperiae!’ dicimus integro
sicco mane die, dicimus uvidi,
cum sol Oceano subest. 40