XVI
Origo Carthaginiensium et primordia urbis eorum referuntur. Contra quos et Hieronem, regem Syracusanorum, auxilium Mamertinis ferendum senatus censuit, cum de ea re inter suadentes ut id fieret, dissuadentesque contentio fuisset; transgressisque tunc primum mare exercitibus Romanis aduersus Hieronem saepius bene pugnatum. Petenti pax data est.
Lustrum a censoribus conditum est. Censa sunt ciuium capita CCCLXXXII milia CCXXXIIII.
Decimus Iunius Brutus munus gladiatorium in honorem defuncti patris primus edidit.
Colonia Aesernia deducta est.
Res praeterea contra Poenos et Vulsinios prospere gestas continet.
Cn. Cornelius consul a classe Punica circumuentus et per fraudem, ueluti in conloquium euocatus, captus est.
C. Duillius consul aduersus classem Poenorum prospere pugnauit, primusque omnium Romanorum ducum naualis uictoriae duxit triumphum.
Ob quam causam ei perpetuus quoque honos habitus est, ut reuertenti a cena tibicine canente funale praeferretur.
L. Cornelius consul in Sardinia et Corsica contra Sardos et Corsos et Hannonem, Poenorum ducem, feliciter pugnauit.
Atilius Calatinus cos. cum in locum a Poenis circumsessum temere exercitum duxisset, M. Calpurni, tribuni militum, uirtute et opera euasit, qui cum CCC militibus eruptione facta hostes in se conuerterat.
Hannibal, dux Poenorum, uicta classe cui praefuerat, a militibus suis in crucem sublatus est.
Atilius Regulus cos. uictis nauali proelio Poenis in Africam traiecit.
Atilius Regulus in Africa serpentem portentosae magnitudinis cum magna clade militum occidit, et cum aliquot proeliis bene aduersus Carthaginienses pugnasset, successorque ei a senatu prospere bellum gerenti non mitteretur, id ipsum per litteras ad senatum scriptas questus est, in quibus inter causas petendi successoris erat quod agellus eius a mercennariis desertus esset. Quaerente deinde fortuna ut magnum utriusque casus exemplum in Regulo proderetur, arcessito a Carthaginiensibus Xanthippo, Lacedaemoniorum duce, uictus proelio et captus est. Res deinde a ducibus Romanis omnibus terra marique prospere gestas deformauerunt naufragia classium.
Tib. Coruncanius primus ex plebe pontifex maximus creatus est.
M’. Valerius Maximus P. Sempronius Sophus censores cum senatum legerent, XVI senatu mouerunt.
Lustrum condiderunt, quo censa sunt ciuium capita CCXCVII milia DCCXCVII.
Regulus missus a Carthaginiensibus ad senatum ut de pace et, si eam non posset impetrare, de commutandis captiuis ageret, et iureiurando adstrictus, rediturum se Carthaginem, si commutari captiuos non placuisset, utrimque negandi auctor senatui fuit, et cum fide custodita reuersus esset, supplicio a Carthaginiensibus de eo sumpto periit.
Caecilius Metellus rebus aduersus Poenos prospere gestis speciosum egit triumphum, XIII ducibus hostium et CXX elephantis in eo ductis. Claudius Pulcher cos. contra auspicia profectus – iussit mergi pullos, qui cibari nolebant – infeliciter aduersus Carthaginienses classe pugnauit, et reuocatus a senatu iussusque dictatorem dicere Claudium Gliciam dixit, sortis ultimae hominem, qui coactus abdicare se magistratu postea ludos praetextatus spectauit.
A. Atilius Calatinus primus dictator extra Italiam exercitum duxit. Commutatio captiuorum cum Poenis facta est.
Coloniae deductae sunt Fregenae, in agro Sallentino Brundisium.
Lustrum a censoribus conditum est. Censa sunt ciuium capita CCXLI milia CCXII.
Claudia, soror P. Claudi qui contemptis auspiciis male pugnauerat, a ludis reuertens cum turba premeretur, dixit : “utinam frater meus uiueret: iterum classem duceret.” Ob eam causam multa ei dicta est.
Duo praetores tunc primum creati sunt.
Caecilius Metellus, pontifex maximus, A. Postumium consulem, quoniam idem et flamen Martialis erat, cum is ad bellum gerendum proficisci uellet, in urbe tenuit nec passus est a sacris recedere.
Rebus aduersus Poenos a pluribus ducibus prospere gestis, summam uictoriae C. Lutatius cos. uicta ad Aegates insulas classe Poenorum imposuit.
Petentibus Carthaginiensibus pax data est.
Cum templum Vestae arderet, Caecilius Metellus, pontifex maximus, ex incendio sacra rapuit. Duae tribus adiectae sunt, Velina et Quirina.
Falisci cum rebellassent, sexto die perdomiti in deditionem uenerunt.
Spoletium colonia deducta est.
Aduersus Liguras tunc primum exercitus promotus est.
Sardi et Corsi cum rebellassent, subacti sunt.
Tuccia, uirgo Vestalis, incesti damnata est.
Bellum Illyriis propter unum ex legatis, qui ad eos missi erant, occisum indictum est, subactique in deditionem uenerunt.
Praetorum numerus ampliatus est ut essent IIII.
Galli transalpini, qui in Italiam inruperant, caesi sunt. Eo bello populum R. sui Latinique nominis DCCC milia armatorum habuisse dicit. Exercitibus Romanis tunc primum trans Padum ductis Galli Insubres aliquot proeliis fusi in deditionem uenerunt. M. Claudius Marcellus cos. occiso Gallorum Insubrium duce, Vertomaro, opima spolia rettulit. Histri subacti sunt.
Iterum Illyrii cum rebellassent, domiti in deditionem uenerunt.
Lustrum a censoribus ter conditum est. Primo lustro censa sunt ciuium capita CCLXX milia CCXII.
Libertini in quattuor tribus redacti sunt, cum antea dispersi per omnes fuissent, Esquilinam, Palatinam, Suburanam, Collinam.
C. Flaminius censor uiam Flaminiam muniit et circum Flaminium exstruxit.
Coloniae deductae sunt in agro de Gallis capto Placentia et Cremona.