(… Testi Latini – felicemassaro.it)
5.67.0. Qui aetate.
5.67.1
Imperator Philippus . Pater tuus si maior est annis septuaginta, ad tutelam seu curam devocatus excusare se sollemniter potest. * PHILIPP. A. ET PHILIPP. C. SEVERO. *<A 246 PP. XIII K. APRIL. PRAESENTE ET ALBINO CONSS.>
5.68.0. Qui morbo.
5.68.1
Imperatores Severus, Antoninus . Luminibus captus aut surdus aut mutus aut furiosus aut perpetua valitudine tentus tutelae seu curationis excusationem habent. * SEV. ET ANT. AA. SABINO. *<A 204 PP. V ID. SEPT. CILONE ET LIBONE CONSS.>
5.69.0. Qui numero tutelarum.
5.69.1
Imperatores Severus, Antoninus . Si tres tutelas vel curas eodem tempore non defunctorie susceptas administras, onere quartae tutelae vel curationis pupillorum seu adulescentium non gravaberis.
1 . Finito autem officio pubertate pupillorum vel aetate adulescentium aliae substitui possunt, licet nondum ratio tutelae sive curae administratae reddita sit.
2 . Sed imperfectae diversae species vacationis, licet permixtae, ad excusationem non proficiunt. Scire igitur debes eum, qui duos filios habet et duas tutelas administrat, excusationem non mereri * SEV. ET ANT. AA. POMPEIANO. *<A 205 PP. IIII ID. OCT. ANTONINO A. II ET GETA II CONSS.>
5.70.0. De curatore furiosi vel prodigi.
5.70.1
Imperator Antoninus . Curatores impleta legitima aetate prodigis vel furiosis solent tribui. * ANT. A. MARINIANAE. *<A 214 PP. IIII K. AUG. MESSALA ET SABINO CONSS.>
5.70.2
Imperator Gordianus . Orationis divi severi beneficium, quo possessiones rusticas sine decreto praesidis pupillorum seu adulescentium distrahi vel obligari prohibitum est, non iniuria etiam ad agnatum furiosi porrigitur.
1 . Si igitur citra decretum praesidis fundus mente capti etiam ab agnato eius tibi pignori nexus est, vinculum pignoris in eo non consistit, utilem tamen adversus eum personalem actionem, si ob eius utilitatem pecunia mutua accepta est, poteris habere. * GORD. A. ANICIO. *<A 238 PP. K. IAN. PIO ET PONTIANO CONSS.>
Imperator Gordianus . Si pater tuus mentis compos non est, pete ei curatores, per quos, si quid gestum est, quod revocari oporteat, possit causa cognita in pristinum statum restitui. * GORD. A. AURELIANO. *<A 239 PP. VII ID. APRIL. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
5.70.4
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Cum repudiante furiosam sui iuris constitutam marito, qui solus repudiare potuit, quaedam matrem furiosae marito quondam eius instrumenta confecisse significas, intellegis nihil eam contra furiosam disponere potuisse, cum eius ad eam iure non pertinuerit defensio. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. ASCLEPIODOTO. *<A 293 S. ID. APRIL. BYZANTII AA. CONSS.>
5.70.5
Imperator Anastasius . Ne lucrum quidem antea indebitae successionis emancipato vel emancipatis deputasse, nihil vero de oneribus tutelae prospexisse videamur, curatores nihilo minus eos pro duodecim tabularum lege furiosis fratribus et sororibus utpote legitimos existere hac legis sanctione decernimus. * ANASTAS. A. AD POP. *<>
5.70.6
Imperator Justinianus . Cum aliis quidem hominibus continuum furoris infortunium accidit, alios autem morbus non sine laxamento ingreditur, sed in quibusdam temporibus quaedam eis intermissio pervenit, et in hoc ipso multa est differentia, ut quibusdam breves indutiae, aliis maiores ab huiusmodi vitio inducantur, antiquitas disputabat, utrumne in mediis furoris intervallis permanet eis curatoris intercessio, an cum furore quiescente finita iterum morbo adveniente redintegratur.
1 . Nos itaque eius ambiguitatem decidentes sancimus, cum incertum est in huiusmodi furiosis hominibus, quando resipuerint, sive ex longo sive in propinquo spatio, et impossibile est et in confinio furoris et sanitatis eum saepius constitui et per longum tempus sub eadem esse varietate, ut quibusdam videatur etiam paene furor esse remotus, curatoris creationem non esse finiendam, sed manere quidem eum, donec talis furiosus vivit, quia non est paene tempus in quo huiusmodi morbus desperatur: sed per intervalla, quae perfectissima sunt, nihil curatorem agere, sed ipsum posse furiosum, dum sapit, et hereditatem adire et omnia alia facere, quae sanis hominibus competunt: sin autem furor stimulis suis iterum eum accenderit, curatorem in contractus vocari, ut nomen quidem curatoris in omne te mpus habeat, effectum autem, quotiens morbus redierit, ne crebra vel quasi ludibriosa fiat curatoris creatio et frequenter tam nascatur quam desinere videatur. * IUST. A. IULIANO PP. *<A 530 D. K. SEPT. LAMPADIO ET ORESTE VV. CC. CONSS.>
Imperator Justinianus . Cum furiosus, quem morbus detinet perpetuus, in sacris parentis sui constitutus est, indubitate curatorem habere non potest, quia sufficit ei ad gubernationem rerum quae ex castrensi peculio vel aliter ad eum pervenerint et vel ante furorem adquisitae sunt vel in furore obveniunt, vel in his, quorum proprietas ei tantummodo competit, paterna verecundia.
1 . Quis enim talis adfectus extraneus inveniatur, ut vincat paternum? vel cui alii credendum est res liberorum gubernandas parentibus derelictis?
1a . Licet Åertullianus iuris antiqui interpres libro singulari, quem de castrensi peculio condidit, tali tractatu proposito videatur obscure eandem attingere sententiam, tamen nos hoc apertissime introduximus.
1b . Sin autem parentes ab hac luce decedere contigerit, nostra constitutio, quam promulgavimus de his quae in testamento furioso relinquenda sunt vel substitutione eorum, in suo robore maneat.
2 . Sin autem perpetuus furiosus sui iuris sit, tunc in paterna quidem hereditae, quae quasi debita ad posteritatem suam devolvitur, nulla est iuris veterum dubitatio, cum ilico apparet et suus heres suis extat parentibus.
3 . Sin autem ex alia quacumque causa hereditas ad eum vel successio perveniat, tunc magna et inextricabilis vetustissimo iuri dubitatio exorta est, sive adire hereditatem vel bonorum possessionem petere furiosus possit, sive non, et si curator eius ad bonorum possessionem petendam admitti debeat. Et iuris auctores ex utroque latere magnum habuere certamen
3a . Nos itaque utramque aciem auctorum certo foedere compescentes sancimus furiosum quidem nullo modo posse vel hereditatem adire vel bonorum possessionem agnoscere : curatori autem eius licentiam damus, immo magis necessitatem imponimus, si utilem esse successionem existimaverit, eam bonorum possessionem agnoscere, quae antea ex decreto dabatur, et ad similitudinem bonorum possessionis habere, cum petitio bonorum possessionis Ñonstantiniana lege sublata est et ab ea introducta observatio pro antiqua sufficit petitione.
4 . Sed cum antiquitas in curatore furiosi multas ambages constituit, quemadmodum ab eo vel cautio vel satisdatio detur, vel pro quibus rebus vel quibus personis, et si omnis curator talem praestabat cautelam, necessarium nobis visum est, ut humano generi consulentes omnem quidem obscuritatem et inextricabilem circuitum tollamus, compendioso autem et dilucido remedio totum complectamur. Et prius de creatione curatoris, qui furiosis utriusque sexus datur, sancientes tunc et aliis certum finem imponimus
5 . Et si quidem parens curatorem furioso vel furiosae in ultimo elogio heredibus institutis vel exheredatis dederit ( ubi et fideiussionem cessare necesse est paterno testimonio pro satisdatione sufficiente), ipse qui datus est ad curationem perveniat, ita tamen, ut in hac florentissima civitate apud urbicariam praefecturam deducatur, in provincia autem apud praesidem eius, praesente ei tam viro religiosissimo locorum antistite quam tribus primatibus, et actis intervenientibus tactis sacrosanctis scripturis edicat omnia se recte et cum utilitate furiosi gerere neque praetermittere ea, quae utilia furioso esse putaverit, neque admittere, quae inutilia existimaverit.
5a . Et inventario cum omni subtilitate publice conscripto res suscipiat et eas secundum sui opinionem disponat sub hypotheca rerum ad eum pertinentium ad similitudinem tutorum et adulti curatorum.
6 . Sin autem testamentum quidem parens non confecerit, lex autem curatorem utpote agnatum vocaverit, vel eo cessante aut non idoneo forsitan existente ex iudiciali electione curatorem ei dare necesse fuerit, tunc secundum praefatam divisionem in hac quidem florentissima civitate apud gloriosissimam urbicariam praefecturam creatio procedat: sed si quidem nobilis sit furiosi persona, etiam florentissimo senatu convocando, ut ex inquisitione curator optimae atque integrae opinionis nominetur. Sin vero non talis persona sit, etiam solo viro gloriosissimo praefecto urbis praesidente hoc procedat
6a . Et si quidem curator substantiam idoneam possidet et sufficientem ad fidem gubernationis, et sine aliqua satisdatione nominationem eius procedere: sin autem non talis eius census inveniatur, tunc et fideiussio in quantum possibile est ab eo exploretur.
6b . Creatione quidem omnimodo sacris scripturis propositis in omni causa celebranda, ipso autem curatore, cuiuscumque vel substantiae vel dignitatis est, praefatum sacramentum pro utiliter rebus gerendis praestante et inventarium publice conscribente, quatenus possint undique res furiosi utiliter gubernari.
6c . In provinciis vero his omnibus observandis, ut apud praesidem cuiuscumque provinciae et virum religiosissimum episcopum civitatis nec non tres primates memorata creatio procedat, eadem observatione et pro iureiurando et pro inventario et satisdatione et hypotheca rerum curatoris modis omnibus adhibenda.
7 . Tali itaque ordinatione in curatore furiosi disposita, si quid postea ad furiosum pervenerit sive ex hereditate vel successione vel legato vel fideicommisso vel alio quocumque modo, hoc furioso accedat et hoc cum alia eius substantia manibus curatoris tradatur, inventario etiam super his rebus scilicet faciendo: et sub eius cura constituatur, quatenus, si quidem resipuerit furiosus et adquisitionem admiserit, ipsi restituatur.
8 . Sin autem in furore diem suum obierit vel in suam sanitatem perveniens eam repudiaverit, si quidem successio est, ad eos referatur, volentes tamen, id est vel substitutum vel ab intestato heredes vel ad nostrum aerarium: eo scilicet observando, ut hi veniant ad successionem, qui mortis tempore furiosi propinquiores existant ei ad cuius bona vocabantur, si non in medio erat furiosus, omni satisdatione vel cautione, quam per inextricabilem circuitum veteris iuris auctores induxerunt, radicitus excisa:
9 . Legatis autem procul dubio vel fideicommissis ceterisque adquisitionibus furioso adquirendis et substantiae eius adgregandis: sin autem ipse resipuerit et noluerit ea admittere et aperte haec respuerit vel heres eius hoc fecerit, a substantia eius ilico separandis, quasi nec fuerant ab initio ad eum devoluta, et legitimum tramitem ambulantibus, substantiam furiosi neque praegravantibus neque adiuvantibus.
10 . Sin autem curator furiosi secundum nostram legem nominatus decesserit, sub eodem modo eademque observatione alius creabitur: quemadmodum et, si suspectus reperiatur, alter subrogatur. Quod etiam veteribus legibus placuit
11 . Haec autem omnia, quae de creationibus curatorum cum per novam definitionem introducta sunt, futuris casibus imponantur et neque antea facti curatores removeantur neque aliquid novum eis accedat, sed antiquo ordine statuti in antiquos quantum ad creationem permaneant terminos: cautione videlicet vel satisdatione, quae antiquitus fuerat introducta, super postea venientibus ad furiosos successionibus minime praestanda. * IUST. A. IULIANO PP. *<A 530 D.K.SEPT CONSTANTINOPOLI LAMPADIO ET ORESTE VV. CC. CONSS.>
5.71.0. De praediis vel aliis rebus minorum sine decreto non alienandis vel obligandis.
5.71.1
Imperator Antoninus . Venditio quidem praedii, quod iure pignoris vel in causa iudicati captum et distractum est, ad senatus consultum, quod de alienandis praediis pupillorum vel adulescentium auctore praetore vel praeside provinciae factum est, non pertinet.
1 . Sed si etiam nunc in ea aetate es, cui subveniri solet, aditus competens iudex, an te in integrum restituere debeat, praesente diversa parte causa cognita dispiciet. * ANT. A. MUCIANO. *<A 212 PP.XIII K.DEC.DUOBUS ASPRIS CONSS.>
Imperator Gordianus . Non est vobis necessaria in integrum restitutio, si tutores vel curatores vestri possessionem, licet pignori nexam, vendiderunt.
1 . Quod si creditores id fecerint, ita demum iuxta formam edicti beneficium tibi impertietur, si fraudulenter venditione, participante consilium emptore, damnum tibi inflictum esse doceatur. * GORD. A. CLEARCHO ET APHRODISIO. *<A 239 PP. III K. FEBR. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
Imperatores Valerianus, Gallienus . Cum emancipatis vobis praedium adquisitum foret, alienari a patre eodemque curatore sine praesidis auctoritate non potuit, maxime si, tamquam suum esset, non tamquam pupillare vendiderit, illibataque vobis persecutio eius manet. * VALER. ET GALLIEN. AA. THEODOSIANO ET ALIIS. *<A 258 PP. III NON. IAN. TUSCO ET BASSO CONSS.>
5.71.4
Imperatores Valerianus, Gallienus . Non solum per venditionem rustica praedia vel suburbana pupilli vel adulescentes alienare prohibentur, sed neque transactionis ratione neque permutatione et multo magis donatione nec alio quoquo modo ea transferre e dominio suo possunt.
1 . Igitur et tu si fratribus tuis per transactionem fundum dedisti, vindicare eum potes. Sed si quid invicem ab eis ex eodem pacto consecutus es, id mutuo restituere debebis * VALER. ET GALLIEN. AA. MITHRIDATI. *<A 260 PP.XV K. MAI. SAECULARE II ET DONATO CONSS.>
Imperatores Valerianus, Gallienus . Etsi praeses decreverit alienandum vel obligandum pupilli suburbanum vel rusticum praedium, tamen actionem pupillo, si falsis adlegationibus circumventam religionem eius probare possit, senatus reservavit: quam exercere tu quoque non vetaris. * VALER. ET GALLIEN. AA. SERENO. *<A 260 PP. III K. MAI. SAECULARE II ET DONATO CONSS.>
5.71.6
Imperatores Carus, Carinus, Numerianus . Minorum possessionis venditio, per procuratorem delato ad praetorem vel praesidem provinciae libello, fieri non potuit, cum ea res confici recte aliter non potest, nisi apud acta causis probatis, quae venditioni necessitatem inferant, decretum sollemniter interponatur. * CARUS CARINUS ET NUMER. AAA. VARO. *<A 283 PP. NON. MART. CARO ET CARINO AA.CONSS.>
5.71.7
Imperatores Carus, Carinus, Numerianus . Si ad resolvendam donationem, quam in emancipatum te pater contulerit, minor annis cautionem emisisti, cum huiusmodi scriptura contra senatus consulti auctoritatem data sit, non oberit iuri tuo. * CARUS CARINUS ET NUMER. AAA. ISIDORO. *<A 283 PP. VI ID. SEPT. HEMESAE CARO ET CARINO AA. CONSS.>
5.71.8
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Praedia rustica, quae contra senatus consultum donata esse ante nuptias sponsaliorum nomine precum tuarum confessio ostendit, cum proprietas ad te propter iuris interdictum transire non potuerit, in dominio mariti permansisse palam est. * DIOCL. ET MAXIM. AA. THEODOTAE. *<A 285 PP. III NON. NOV. DIOCLETIANO A. II ET ARISTOBULO CONSS.>
5.71.9
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Etsi is, quem praedium rusticum minoris distraxisse adfirmas, curatoris officio functus id fecit, venditio tamen contra divi severi orationem facta praesidis sententia non immerito rescissa est.
1 . Pignora sane, quae ob evictionis periculum idem curator ex rebus propriis tibi obligavit, non prohiberis persequi. * DIOCL. ET MAXIM. AA. MUCIANO. *<A 285 PP. NON. NOV. DIOCLETIANO A. II ET ARISTOBULO CONSS.>
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Praediorum, quae sine decreto alienata sunt, dominium tibi persequenti praeses opem feret. Apud quem si illuxerit non universa pretia, quae curatori tuo data sunt, in patrimonium tuum processisse, pro ea dumtaxat pecuniae parte conveniri te permittit, quam in facultates tuas erogatam esse constiterit * DIOCL. ET MAXIM. AA. GRATO. *<A 290 PP. V ID. AUG. IPSIS IIII ET III AA. CONSS.>
5.71.11
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si quidem sine decreto minor annis patronus tuus rusticum praedium venumdedit, supervacuum est de vili pretio tractare, cum senatus consulti auctoritas retento dominio alienandi viam obstruxerit.
1 . Si vero iure interposito decreto venditionem vili pretio eius possessionis, cuius vires ignorabat, fecit, iuxta perpetui edicti auctoritatem in integrum restitutio causa cognita ei praebetur. * DIOCL. ET MAXIM. AA. TROPHIMO. *<A 290 PP. XII K. DEC. IPSIS IIII ET III AA. CONSS.>
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Ob aes alienum tantum causa cognita praesidali decreto praedium rusticum minoris provinciale distrahi permittitur. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. LEONTIO. *<A 293 S. PRID. K. MAI. HERACLIAE AA. CONSS.>
5.71.13
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Etiam vectigale vel patrimoniale sive emphyteuticum praedium sine decreto praesidis distrahi non licet. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. ZENONILLAE. *<A 293 S. VIII K. SEPT. SIRMI AA. CONSS.>
5.71.14
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Utere viri prudentissimi papiniani responso ceterorumque, quorum precibus fecisti mentionem, sententiis ac doli mali exceptionem oppone, pretium ob eorum debitum solutum probans, si sortem cum usuris, quae fisco deberentur, pupilli non offerentes fundos provinciales citra decretum praesidis venumdatos cum fructibus petant. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. FRONTONI. *<A 293 S. XVIII K. DEC. AA. CONSS.>
5.71.15
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si minor viginti quinque annis praedium rusticum, cum aliud deberes, sine decreto in solutum dedisti, dominium a te discedere non permisit senatus consulti auctoritas. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. SABINAE. *<A 293 S. VIII K. DEC. AA. CONSS.>
5.71.16
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si praedium rusticum vel suburbanum, quod ab urbanis non loco, sed qualitate secernitur, in pupillari aetate constituta tutore auctore vel adulta sine decreto praesidis provinciae in qua situm est venumdedisti, secundum sententiam senatus consulti dominium eius sive ius a te discedere non potuit, sed vindicationem eius et fructuum, vel his non existentibus condictionem competere constitit.
1 . Emptor autem si probare potuerit ex ceteris facultatibus oboedire te muneribus sive honoribus non potuisse, ad utilitates praeterea tuas cessisse pecuniam, quam pretii nomine sumpseras, doli exceptionis auxilio pretium cum usuris, quas praestatura esses, et sumptus meliorati praedii servare tantummodo potest. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. EUTYCHIAE. *<A 294 S. VI ID. APRIL. ANCHIALO CC. CONSS.>
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Inter omnes minores nec commune praedium sine decreto praesidis sententia senatus consulti distrahi patitur. Nam ad divisionis causam provocante tantum maiore socio eius alienationem et sine decreto fieri iam pridem obtinuit * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. PHILIPPO. *<A 294 S. VII ID. DEC. CC. CONSS.>
5.71.18
Imperator Constantinus . Si minores vel ex patris nomine vel ex suo, debitis dumtaxat fiscalibus ingruentibus, vel ex privatis contractibus reperiantur obnoxii, decreti interpositio a constantiniano praetore celebranda est, probatis examussim causis, ut patefacta rerum fide firma venditio perseveret. * CONST. A. ET CONST. C. AD SEVERUM. *<A 322 D. XV K. IAN. SERDICAE PROBIANO ET IULIANO CONSS.>
5.72.0. Quando decreto opus non est.
5.72.1
Imperator Antoninus . Si probare potes patrem pupilli, cuius tutorem convenisti, consensisse, ut reddito tibi praedio pretium reciperaret, id quod convenit servabitur. Neque enim in ea re auctoritas praesidis necessaria est, ut tutorum sollicitudini consulatur, si voluntati defuncti pareant * ANT. A. VALENTI MIL. *<A 205 PP. IIII K. IAN. ANTONINO A. II ET GETA II CONSS.>
5.72.2
Imperator Aurelianus . Illud requirendum est, an adito principe Saturninus vir clarissimus specialiter ius venditionis acceperit. Ad instar enim praesidialis decreti concessio principalis accedit * AUREL. A. PULCHRO. *<PP. BYZANTII ID. IAN. SINE CONSS.>
5.72.3
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Praedium rusticum vel suburbanum a minore viginti quinque annis alienari sine decreto praesidis, nisi parentis voluntas seu testatoris, ex cuius bonis ad minorem pervenit, super alienando eo aliquid mandasse deprehendatur, nulla ratione potest. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. STRATONICIANO. *<A 295 PP. XV K. APRIL. NICOMEDIAE TUSCO ET ANULLINO CONSS.>
5.72.4
Imperator Constantinus . Et sine interpositione decreti tutores vel curatores quarumcumque personarum vestes detritas et supervacua animalia vendere permittimus. * CONST. A. AD POP. *<A 326 D. ID. MART. SIRMI CONSTANTINO A. VII ET CONSTANTIO C. CONSS.>
5.73.0. Si quis ignorans rem minoris esse sine decreto comparavit.
5.73.1
Imperator Gordianus . Si ea, quae in iura tutoris hereditario titulo successit, possessionem tuam vendidit, si ut pupillarem distraxit, emptor, qui sciens a tutoris herede mercatus est, cum officium morte finiatur, alienam rem comparando de temporis intervallo nullam potuit adquirere defensionem: si vero ut suam distraxit ignoransque rem alienam emptor comparavit, neque statim per traditionem possessionis dominus effectus est, sed tantummodo adversus te statuti temporis, cum te legitimae aetatis esse non diffitearis, potest uti praescriptione. * GORD. A. FELICI. *<A 238 PP. V ID. SEPT. PIO ET PONTIANO CONSS.>
5.73.2
Imperator Gordianus . Si contra amplissimi ordinis decretum possessiones tuae distractae sunt, conveni earum possessorem, ut, si ita probaveris gestum, et possessio retrahatur et fructus universi revocentur, si non bona fide emptorem fuisse qui emit constiterit. * GORD. A. CRISPINAE. *<A 241 PP. XVI K. IAN. GORDIANO A. II ET POMPEIANO CONSS.>
5.73.3
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Possessiones rusticae vel suburbanae sine causae cognitione et interpositione decreti contra senatus consultum alienatae nec a secundo emptore recte tenentur, nisi statutum temporis spatium intercesserit. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. AGATHAE. *<A 294 PP. ID. FEBR. NICOMEDIAE CC. CONSS.>
5.73.4
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Quoniam adversus emptorem, ad quem ex persona eius, cui contra senatus consultum donata res est, iusto titulo interveniente ea res de qua lis est transitum fecit, requirere oportebit, an praesente priore domino et maiore effecto sine controversia bonae fidei decennio vel absente viginti annis qui quaestionem patitur possessor fuisse monstretur. Quod si apud gravitatem tuam manifeste constiterit, sine ulla cunctatione habita longi temporis praescriptione petitorem oportebit excludi * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. ALEXANDRO. *<A 303 D. VI ID. IUN. DOROSTOLO DIOCLETIANO VIII ET MAXIMIANO VII AA. CONSS.>
5.74.0. Si maior factus sine decreto factam alienationem ratam habuerit.
5.74.1
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Cum proponas curatorem patris tui non interposito praesidis decreto praedium rusticum heredi creditoris seu tutori eius destinasse venumdare eamque venditionem deceptum patrem tuum ratam habuisse, si minore pretio distractum praedium est et inconsulto errore lapsum patrem tuum perperam venditioni consensum dedisse constiterit, non ab re erit superfluum pretii in compensationem deduci: quod praesidis provisione fieri convenit, cuius sollertiae congruum est, si diversa pars bonam fidem non amplectatur, in arbitrio eius ponere, an velit possessionem cum fructibus restituere, ita ut fenebris pecunia cum competentibus usuris restituatur. * DIOCL. ET MAXIM. AA. LICINIAE. *<A 290 PP.NON.OCT.IPSIS IIII ET III AA.CONSS.>
5.74.2
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si sine decreto praesidis praedia tua a tutore tuo alienata sunt nec speciali confirmatione vel, si bona fide possessor fuisset, statuti temporis excursu id, quod perperam est actum, fuerat stabilitum, praeses provinciae possessionem in ius tuum retrahet. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. ALEXANDRO. *<A 293 D.K.IAN. SIRMI AA.CONSS.>
5.74.3
Imperator Justinianus . Si quando sine decreto minorum vel adhuc sub curatoribus constitutorum vel per veniam aetatis eorum curam excedentium res alienantur vel supponuntur, et ad perfectam aetatem idem minores provecti longo silentio querellam huiusmodi tradiderint, ut inutilis alienatio vel suppositio diuturno silentio roboretur, certum tempus ad talem confirmationem praefinitum esse censemus.
1 . Ideoque praecipimus, si per quinque continuos annos post impletam minorem aetatem ( id est viginti quinque annos) connumerandos nihil conquestus est super tali alienatione vel suppositione is qui eam fecit vel heres eius, minime retractari eam occasione praetermissionis decreti, sed sic tenere, quasi ab initio legitimo decreto fuisset alienata res vel supposita.
2 . Cum autem donationes a minoribus nec cum decreto celebrari possunt, si minor vel post veniam aetatis rem immobilem donationis titulo in alium ( excepta propter nuptias donatione) transscripserit, non aliter hoc firmitatem habebit, nisi post viginti quinque annos impletos inter praesentes quidem decennium, inter absentes autem vicennium donatore adquiescente effluxerit: ut tamen in heredis persona illud tantummodo tempus accederet, quod post eiusdem heredis minoris aetatem silentio transactum sit. * IUST. A. MENAE PP. *<A 529 D. VIII ID. APRIL. CONSTANTINOPOLI DECIO VC. CONS.>
5.75.0. De magistratibus conveniendis.
5.75.1
Imperator Antoninus . Si magistratus a tutoribus seu curatoribus, quos tibi dederunt seu nominaverunt, stipulati sunt se eo nomine indemnes futuros inque eam rem fideiussores acceperunt extra rem salvam fore satisdationem, actio, quam adversus tutores seu curatores tuos instituisti, alienam obligationem non resolvit.
1 . Sed adversus magistratus qui curatorem dederunt actio utilis ita demum competit, si universis bonis excussis revocatisque, quae eum in fraudem alienasse constiterit, indemnitati tuae in solidum satisfieri non potuit.
2 . Quam si exercueris, mandatis tibi ab eis actionibus adversus fideiussores quos acceperunt consistere potes, licet utilem actionem sine cessione habeas. * ANT. A. MUCIANO. *<A 212 ACCEPTA NON. IAN. DUOBIS ASPRIS CONSS.>
Imperator Alexander Severus . In heredes magistratus, cuius non lata culpa idonee cautum pupillo non est, non solet actio dari. * ALEX. A. PATERNO. *<A 224 PP.III NON.IUL.IULIANO ET CRISPINO CONSS.>
5.75.3
Imperator Gordianus . Si tu et collega tuus, cum magistratu fungeremini, minus idoneum tutorem dedistis cautionemque idoneam non exegistis nec alias servari pupillo indemnitas potest et utrique solvendo estis, pro virili parte in vos actionem dari non iniuria postulabis. * GORD. A. APRONIANO. *<A 238 D.VIII K.NOV.PIO ET PONTIANO CONSS.>
5.75.4
Imperator Gordianus . Adversus nominatorem tutoris vel curatoris minus idonei non ante perveniri potest, quam si bonis nominati itemque fideiussoris eius nec non collegarum quoque, ad quorum periculum consortium administrationis spectat, excussis non sit indemnitati pupilli vel adulti satisfactum. * GORD. A. ARRUNTIANO. *<A 242 PP.ID.MART.ATTICO ET PRAETEXTATO CONSS.>
5.75.5
Imperatores Diocletianus, Maximianus . In magistratus municipales tutorum nominatores, si administrationis finito tempore non fuerint solvendo nec ex cautione fideiussionis solidum exigi possit, pupillis quondam in subsidium indemnitatis nomine actionem utilem competere ex senatus consulto, quod auctore divo Traiano parente nostro factum est, constitit. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. EUGENIAE. *<A 294 ? D. VII ID. DEC. IPSIS ET CONSS.>
5.75.6
Imperator Zeno . Cum sit adiecta praetoris sententia generalem curatori administrationem mandantis et, quod eam pro more sequitur, decretum pariter sit compositum, manifestum est non curatoris dationem fuisse invalidam, sed in aestimanda adultae substantia scribae vitium, qui, tamquam non amplius ducentis libris auri patrimonium valeret, fideiussorem acceperat, intercessisse.
1 . In quo casu non curatoris erit ratio reprehendenda, si qua laesio rebus minoris illata fuisse adversus legum ordinem comprobetur, sed super neglegentia vel dolo scribae, qui veram substantiae taxationem passus est occultari, legibus erit agendum. * ZENO A. AELIANO PP. *<A 480 D.V K.IAN.BASILIO VC.CONS.>