Codex Iustinianus – Liber V
(… Testi Latini – felicemassaro.it)
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Nec actiones sine tutoris auctoritate in aetate pupillari constituta remittendo quicquam amittere poteris. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. SERENAE. *<A 294 S. XVII K. MAI. CC. CONSS.>
5.59.3
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Eum, qui a pupillo sine tutoris auctoritate distrahente comparavit, longi temporis spatium non defendit. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. GAIO. *<A 294 S. VIII ID. DEC. CC. CONSS.>
5.59.4
Imperator Justinianus . Clarum posteritati facientes sancimus omnimodo debere et agentibus et pulsatis in criminalibus causis minoribus viginti quinque annis adesse curatores vel tutores, in quibus casibus et pupillos leges accusari concedunt, cum cautius et melius est cum suasione perfectissima et responsa facere minores et litem inferre, ne ex sua imperitia vel iuvenali calore aliquid vel dicant vel taceant, quod, si fuisset prolatum vel non expressum, prodesse eis poterat et a deteriore calculo eos eripere. * IUST. A. IULIANO PP. *<A 531 D. X K. MART. CONSTANTINOPOLI POST CONSULATUM LAMPADII ET ORESTIS VV. CC.>
5.59.5
Imperator Justinianus . Veterem dubitationem amputantes, per quam testamentarii quidem vel per inquisitionem dati tutoris et unius auctoritas sufficiebat, licet plures fuerant, non tamen diversis regionibus destinati, legitimi autem vel simpliciter dati omnes consentire compellebantur, sancimus, si plures tutores fuerint ordinati, sive in testamento paterno sive ex lege vocati sive a iudice vel ex inquisitione vel simpliciter dati, et unius tutoris auctoritatem omnibus tutoribus sufficere, ubi non divisa est administratio vel pro regionibus vel pro substantiae partibus: ibi etenim necesse est singulis pro suis partibus vel regionibus auctoritatem pupillo praestare, quia in hoc casu non absimiles esse testamentariis et per inquisitionem datis legitimos et simpliciter datos iubemus eo, quod fideiussionis onere praegravantur et subsidiariae actionis adminiculum speratur.
1 . Sed haec omnia ita accipienda sunt, si non res quae agitur solutionem faciat ipsius tutelae, ut puta si pupillus in adrogationem se dare desiderat. Etenim absurdum est solvi tutelam nec consentiente, sed forsitan et ignorante eo, qui tutor fuerat ordinatus
2 . Tunc etenim, sive testamentarii sive per inquisitionem dati sive legitimi sive simpliciter creati sunt, necesse est omnes suam auctoritatem praestare, ut, quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur.
3 . Quae omnia simili modo et in curatoribus observari oportet. * IUST. A. IOHANNI PP. *<A 531 D. K. SEPT. CONSTANTINOPOLI POST CONSULATUM LAMPADII ET OREST IS VV. CC.>
5.60.0. Quando curatores vel tutores esse desinant.
5.60.1
Imperator Antoninus . Si curatores tutoribus adiuncti sunt, pubertate pupilli tam tutorum quam curatorum adiunctorum officium finiri ideoque alios propter aetatis infirmitatem curatores esse dandos manifestissimum est. * ANT. A. HERMILLAE. *<A 213 PP. IIII K. AUG. ROMAE ANTONINO A. IIII ET BALBINO CONSS.>
5.60.2
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Tutoris officium ex sola voluntate pupilli non finiri certissimum est. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. MENIPPO. *<A 294 S. XIII K. FEBR. CC. CONSS.>
5.60.3
Imperator Justinianus . Indecoram observationem in examinanda marum pubertate resecantes iubemus: quemadmodum feminae post impletos duodecim annos omnimodo pubescere iudicantur, ita et mares post excessum quattuordecim annorum puberes existimentur, indagnatione corporis inhonesta cessante. * IUST. A. MENAE PP. *<A 529 D. VIII ID. APRIL. CONSTANTINOPOLI DECIO VC. CONS.>
5.61.0. De actore a tutore seu curatore dando.
5.61.1
Imperator Alexander Severus . Neque tutores neque curatores ex sua persona in re pupilli vel adulescentis procuratorem facere possunt, sed actorem constituere debent.
1 . Pupillus autem vel pupilla vel adultus vel adulta tam ad agendum quam ad defendendum, tutore seu curatore interveniente, procuratorem ordinare possunt.
2 . Ipsi etiam tutores et curatores post litis contestationem a se factam ad exemplum procuratorum, qui litem contestati sunt, dare procuratores non prohibentur. * ALEX. A. SEBASTIANO. *<A 229 PP. PRID. ID. MAI. ALEXANDRO A. III ET DIONE CONSS.>
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si sui iuris constituti filii tui matri successerunt, licet te tutorem eorum esse probetur, tamen non per procuratorem, sed actorem decreto constitutum a te res eorum te absente peti convenit. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. ALPHOCRATIONI. *<A 294 S. NON. IAN. SIRMI CC. CONSS.>
5.62.0. De excusationibus et temporibus earum.
5.62.1
Imperatores Severus, Antoninus . Falsa suasione credis te propterea, quod spado sis, immunitatem a tutelis habere. * SEV. ET ANT. AA. AVIOLAE. *<A 204 PP. K. MAI. CILONE ET LIBONE CONSS.>
5.62.2
Imperatores Severus, Antoninus . Si curatores dati estis generaliter nec decreto significatum est italicarum tantum rerum vobis munus adiunctum, adire debetis competentem iudicem, ut vos a provinciali administratione liberet. Quod si factum fuerit, petent sibi in provincia curatores adulescentes * SEV. ET ANT. AA. AVENTIANO ET COSCONIO. *<A 204 PP. VIII K. SEPT. CILONE ET LIBONE CONSS.>
5.62.3
Imperatores Severus, Antoninus . Excusationis quidem tuae, si ingenuus libertino tutor datus es, certa causa est. Sed cum te praeses provinciae audiendum non putaverit propter praescriptionem, quasi tardius adires, nec a decreto provocaveris, intellegis parendum esse sententiae * SEV. ET ANT. AA. CRISPINO. *<A 206 PP. ID. MART. ALBINO ET AEMILIANO CONSS.>
5.62.4
Imperator Antoninus . Amplissimi ordinis consulto, qui pupillam suam uxorem ducit, nuptias contrahere non intellegitur et tamen infamis constituitur.
1 . Sed si tu Demetriae, cum eam in matrimonio haberes, absens et ignorans curator constitutus es, potes esse securus, dum tamen alius substituatur. Non enim debet ignorantia maritorum amplissimi ordinis consulto fraus quaeri * ANT. A. AGATHODAEMONI. *<A 216 PP. XI K. IUL. SABINO ET ANULLINO CONSS.>
Imperator Alexander Severus . Libertos a tutela vel cura liberorum patroni seu patronae nullam excusationem impetrare amplissimus ordo auctore divo marco censuit. Et ideo nec illud prodesse eis debet, quominus curatores etiam inviti patroni seu patronae liberis dentur, quod eorundem tutelam administraverunt * ALEX. A. BASSIAE. *<>
5.62.6
Imperator Alexander Severus . Quinquaginta dies, qui praefiniti sunt ad professionem excusationis his qui tutores seu curatores dati sunt, ex eo die cedere, ex quo decretum praetoris aut testamentum parentis notum factum erit ei qui ad munus vocatus fuerit, ipsa constitutio quae hoc induxit sanxit.
1 . Sed si quis in eius temporis computatione ab eo cuius de ea re notio fuit iniuriam passus non provocavit, adquiescere rebus iudicatis debet. * ALEX. A. MAXIMO. *<A 224 PP. III NON. MAI. IULIANO ET CRISPINO CONSS.>
Imperator Alexander Severus . Neque a tutela neque a cura ideo quis excusatur, quod creditor sive debitor eius est, cui tutor sive curator datus est, sed participem in munere habere debet, ut ( si res exegerit) is qui alieno auxilio eget defendatur. * ALEX. A. ANTONINO. *<A 224 PP. III ID. IUL. IULIANO ET CRISPINO CONSS.>
5.62.8
Imperator Alexander Severus . Coloni ( id est conductores) praediorum ad fiscum pertinentium hoc nomine excusationem a muneribus civilibus non habent ideoque iniunctae tutelae munere fungi debent. * ALEX. A. MAXIMO. *<A 225 PP. IIII K. FEBR. FUSCO ET DEXTRO CONSS.>
5.62.9
Imperator Alexander Severus . Frater tuus non ideo a tutela vel cura excusari debet, quod oculum amisit. Proinde intellegis munus susceptum eum deserere non posse * ALEX. A. ROMANO. *<A 228 PP. K. FEBR. MODESTO ET PROBO CONSS.>
5.62.10
Imperator Alexander Severus . Exactores tributorum tanto tempore, quanto rationem tributariam tractaverunt, non solum ab oneribus, sed etiam a tutelis vacationem habere dubitare non debuisti. * ALEX. A. CRISPINO. *<A 229 D. ID. AUG. ALEXANDRO A. III ET DIONE CONSS.>
5.62.11
Imperator Alexander Severus . Testamento tutor datus, ut a bonis his excuseris, quae pupilli tui in alia provincia quam unde es ubique moraris possident, intra quinquagesimum diem postulare debuisti.
1 . Quod si facere cessasti, excusatio quidem temporis praescriptione submovetur, sed propter late diffusum patrimonium an tibi adiungi aliquos curatores oporteat, praeses provinciae, si te insufficientem deprehenderit, aestimabit.* ALEX. A. HYLAE. *<A 231 PP. VIII ID. DEC. POMPEIANO ET PELIGNO CONSS.>
Imperator Gordianus . Voluntaria tutelae munera privilegiis nihil derogant. * GORD. A. VALENTINO. *<A 238 PP. XI K. NOV. PIO ET PONTIANO CONSS.>
5.62.13
Imperator Gordianus . Nec senatorum quidem liberti, nedum ceterorum, propterea, quia patronorum negotia gerunt, a muneribus civilibus habent immunitatem. Tantummodo etenim unus senatoris libertus, qui patroni negotia gerit, habet a tutela sive cura vacationem * GORD. A. APOLLINARI. *<A 239 PP. X K. FEBR. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
5.62.14
Imperator Gordianus . Severiter praeses provinciae exsequetur, si animadverterit avunculum tuum propterea nominari tutorem, ut metu eiusmodi creationis a magistratibus iniuriam redimat.
1 . Quin etiam si aliqua ei excusatio competit et non alia causa nominatus est, quam ut lite fatigetur, quod in eam rem absumptum fuerit, is qui eum nominavit iuxta formam constitutionum ei reddere cogetur. * GORD. A. HERACLIDAE. *<A 239 PP. ID. SEPT. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
Imperator Gordianus . Quamquam in tutela detentus eo, quod excusatio quam obiciebas non est admissa, provocationis auxilium flagitares et in medio tempore hi quorum meministi in adulta aetate agere coeperunt, tamen non eo minus causa interpositae provocationis propter periculum administrationis eius temporis iudiciorum more examinanda est. * GORD. A. TAURO. *<A 243 PP. VIII K. NOV. ARRIANO ET PAPO CONSS.>
5.62.16
Imperator Philippus . Si, ut adlegas, his tutor datus es, cum quibus disceptationem hereditatis tibi esse proponis, et tempora antiquitus excusationibus praestituta etiam nunc opitulantur, adire praesidem provinciae potes, formae super ea re statutorum principalium obtemperari pro sua gravitate iussurum. * PHILIPP. A. THEODOTO. *<A 244 PP. X K. AUG. PEREGRINO ET AEMILIANO CONSS.>
5.62.17
Imperatores Valerianus, Gallienus . Licet orationis sub divo marco habitae verba deficiant, is tamen, qui post contractas nuptias nurui suae curator datur, excusare se debet, ne manifestam sententiam eius offendat et labem pudoris contrahat. * VALER. ET GALLIEN. AA. EPAGATHO. *<A 265 D. VI ID. IAN. VALERIANO II ET LUCILLO CONSS.>
5.62.18
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Tutores nominatos appellationem interponere necesse non habere certissimi iuris est.
1 . Quapropter, licet non appellasti, si quam te excusationem habere confidis, intra tempus, quod divi marci constitutione praescriptum est, hac apud praesidem provinciae uti non prohiberis.
2 . Nam quod omnium bonorum patrem pupilli usum fructum reliquisse quondam uxori suae proponis, ad excusandos vos a tutela non est idoneum. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. SABINO. *<A 294 D. NON. APRIL. CC. CONSS.>
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Inusitatam rem desideras, de tutela filii te dimitti postulans, quod te posse contrario tutelae iudicio matrem eius convenire contendis. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. DIONYSIO. *<A 294 SINE DIE ET CONSS.>
5.62.20
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Curator adultis nominatus, quorum tutor antea fueris, invitus in administratione teneri non potes. Proinde si dies excusationibus praefinitus nondum excessit, uti competenti defensione potes * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. CHARITINO. *<A 294 S. X K. DEC. NICOMEDIAE CC. CONSS.>
5.62.21
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Quod res cum uterinis fratribus tibi communes esse profitearis, ad excusationem tutelae non est idoneum, cum harum divisio curatore dato fieri possit. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. PARAMONO. *<A 294 S. XVIII K. IAN. NICOMEDIAE CC. CONSS.>
5.62.22
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Si tutor nominatus decreto praesidis habens excusationem absolutus es, ad te non pertinere periculum administrationis manifestum est. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. HERMODORO. *<A 294 D. XIII K. IAN. NICOMEDIAE CC. CONSS.>
5.62.23
Imperatores Diocletianus, Maximianus . Humanitatis ac religionis ratio non permittit, ut adversus sororem vel filios sororis actionum necessitates tutelae occasione suscipias, cum ipsius etiam pupilli, cui tutor datus es, aliud exigere videatur utilitas, scilicet ut eum tutorem potius habeat, qui ad defensionem eius non inhibeatur adfectu.
1 . Iuxta formam igitur, quam consulti dedimus, praetorem adiri oportet, ut et iusto tuo desiderio et pupilli ipsius commodo consulatur. * DIOCL. ET MAXIM. AA. ET CC. NEOPHYTO. *<A 294 S. VI K. FEBR. SIRMI CC. CONSS.>
Imperatores Arcadius, Honorius . Excusationem naviculariis tutelae sive curae hactenus ipsis tribuimus, ut in huiusmodi officiis minoribus sui tantum corporis obligentur. * ARCAD. ET HONOR. AA. FLAVIANO PP. *<A 400 D. III NON. MART. MEDIOLANI STILICHONE ET AURELIANO CONSS.>
5.62.25
Imperator Anastasius . Viros clarissimos sacri nostri palatii silentiarios circa latus nostrum militantes de tutelis et curationibus excusari sancimus. * ANASTAS. A. ANTIOCHO PRAEPOSITO SACRI CUBICULI. *<A 499 D. K. IAN. IOHANNE CONS.>
5.63.0. Si falsis adlegationibus excusatus sit.
5.63.1
Imperator Alexander Severus . Si absentibus necessariis personis vel his, qui sua sponte vos defendere volebant, non competentibus adlegationibus, qui vobis tutores aut curatores dati erant , liberati esse a munere visi sunt, ne eis circumvenisse iudicis religionem prosit, praeses provinciae audiet vos et, si iniustum decretum extorsisse eos apparuerit, exinde ad eos periculum administrationis pertinere pronuntiabit, ex quo dati sunt. * ALEX. A. LYSIMACHO ET DIOTIMO. *<A 223 PP. XII K. MAI. MAXIMO II ET AELIANO CONSS.>
5.63.2
Imperator Philippus . Tutores, quos postea quam bona pupillorum administraverunt a praeside provinciae quasi re integra excusari se impetrasse adseveras, periculum administrationis evitare minime posse manifestum est. * PHILIPP. A. ET PHILIPP. C. AULUZANO. *<A 245 PP. XIIII K. IUN. PHILIPPO A. ET TITIANO CONSS.>
5.63.3
Imperator Philippus . Si, ut proponis, pars diversa administratione tutelae seu curae tuae itemque fratris tui ambitione potius quam iuris ratione se excusavit, periculo iniuncti muneris minime liberatus est. * PHILIPP. A. ET C. OTANI. *< SINE DIE ET CONSULE.>
5.64.0. Si tutor rei publicae causa aberit.
5.64.1
Imperator Gordianus . Qui tutores vel curatores dati rei publicae causa afuturi sunt, ad tempus se excusare debent a tutela, ne etiam medii temporis periculo obstringantur.
1 . Quod quidem et tu si fecisti, eius intervalli quo afuisti periculum non debes pertimescere. Quod si id praetermisisti, ut priore loco is conveniatur qui administravit, de iure postulabis * GORD. A. GUTTIO. *<A 239 PP. ID. MART. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
Imperator Gordianus . Certum est eos, qui rei publicae causa abesse desierunt, ab omni nova tutela anno vacare debere. * GORD. A. REGINIO. *<A 241 PP. V K. MART. GORDIANO A. II ET POMPEIANO CONSS.>
5.65.0. De excusatione veteranorum.
5.65.1
Imperator Antoninus . Qui causaria missione sacramento post viginti stipendia solvuntur, et integram famam retinent et ad publica privilegia veteranis concessa pertinent. * ANT. A. SATURNINO. *<A 213 PP. VII ID. AUG. ANTONINO A. IIII ET BALBINO CONSS.>
5.65.2
Imperator Gordianus . Quod placuit veteranos tantummodo conveterani filiorum seu militum, et quidem unam tutelam seu curam eodem tempore administrare compelli, eo pertinet, ut, si aliis dati fuerint, intra sollemnia tempora causas excusationis apud competentem iudicem deferant. * GORD. A. CELERI VETERANO. *<A 239 PP. III K. IUL. GORDIANO A. ET AVIOLA CONSS.>
5.66.0. Qui numero liberorum se excusant.
5.66.1
Imperatores Severus, Antoninus . Qui ad tutelam vel curam vocantur, Romae quidem trium liberorum incolumium numero, quorum etiam status non ambigitur, in italia vero quattuor, in provinciis autem quinque habent excusationem. * SEV. ET ANT. AA. CLAUDIO HERODIANO. *<A 203 PP. NON. APRIL. GETA ET PLAUTIANO CONSS.>
5.66.2
Imperator Antoninus . Neque filia amissa in numero prodest ad declinanda municipalia munera neque nepotes numerantur, quorum pater superest, cum suo nomine patri prosunt. * ANT. A. MARCELLO. *<A 213 D. ID. IUN. ANTONINO A. IIII ET BALBINO CONSS.>